काठमाडौं । हिन्दु महिलाहरूको महान पर्व हरितालिका तीज आज ‘दर खाने दिन’का रूपमा देशभरका घरघरमा धुमधामका साथ मनाइँदैछ । भाद्र शुक्ल तृतीयाको अघिल्लो दिन महिलाहरू आफ्नो माइती, दिदीबहिनी वा आफन्तको घरमा भेला भई परम्परागत विधिपूर्वक विविध परिकारसहित दर खाने चलन रहिआएको छ ।

दर खाने दिनको महत्व

दर खाने दिनलाई तीज पर्वको प्रारम्भ मानिन्छ । यो दिन महिलाहरूले मिठा–मिठा परिकार, मासु, मिठाई, फलफूल आदि खाएर ऊर्जा संचित गर्छन् । भोलि निराहार व्रत बस्दा दिनभर तागत मिलोस् भन्ने विश्वासका कारण आजको दिनलाई विशेष महत्व दिइन्छ ।

व्रत बस्ने परम्परा

तीज पर्वमा विवाहित महिलाहरूले आफ्नो पतिको दीर्घायु, स्वास्थ्य र परिवारको सुख–समृद्धिको कामना गर्दै कठोर निराहार व्रत बस्ने परम्परा छ । उता, अविवाहित महिलाहरूले सुयोग्य वर प्राप्त होस् भन्ने विश्वाससहित पूजा–आराधनासँगै व्रत बस्ने गर्दछन् ।

पूजा र भक्तजनको भीड

भोलि तीजको दिन देशभरका शिवालय, मठ–मन्दिर तथा विशेषतः काठमाडौंस्थित पशुपतिनाथ मन्दिरमा व्रतालु महिलाको घुइँचो लाग्ने गर्दछ । राति–दिनभर भक्तजनहरूले दर्शन पूजा गर्ने र हरितालिका तीजको कथा सुन्ने प्रचलन छ ।

सांस्कृतिक र सामाजिक महत्व

तीजलाई धार्मिक पर्व मात्र नभई सांस्कृतिक मिलन र महिला एकताको पर्वका रूपमा पनि लिइन्छ । यस दिन महिलाहरू रातो पहिरनमा सजिएर, लोक गीत गाएर, नाच्दै–गाउँदै पर्वको आनंद लिन्छन् । समाजशास्त्रीहरूका अनुसार तीजले महिला सशक्तिकरण, आत्मबल र सामाजिक सम्बन्धलाई अझ सुदृढ बनाउने काम गरेको छ ।

तीज र आधुनिक परिप्रेक्ष्य

पछिल्ला वर्षहरूमा तीज पर्वलाई नयाँ पुस्ताले आधुनिक शैलीमा पनि मनाउन थालेका छन् । राजधानीसहित देशका विभिन्न सहरमा तीज विशेष सांगीतिक कार्यक्रम, नृत्य प्रतियोगिता, सामूहिक दर खाने आयोजनाले यस पर्वलाई अझ रंगीन बनाइरहेको छ । तर, पुरानो पुस्ता भने तीजलाई धार्मिक आस्था र संस्कृतिसँग जोडिएको मौलिक पर्वको रूपमा मनाउन आग्रह गर्दै आएका छन् ।

हरितालिका तीजले महिला मात्र नभई सम्पूर्ण समाजमा पारिवारिक एकता, धार्मिक श्रद्धा र सांस्कृतिक निरन्तरताको सन्देश दिने गरेको छ । पर्वले दिदीबहिनीबीच आपसी आत्मीयता बढाउनुका साथै समाजमा महिला–पुरुषबीचको समानता र सामूहिक अस्तित्वलाई समेत उजागर गर्ने परम्परा रहँदै आएको छ ।