काठमाडौं, भदौ २२।
नेपालको सडकले फेरि एकपटक नयाँ पुस्ताको स्वर सुन्ने तयारी गरिरहेको छ। सोमबार बिहान ११ बजेदेखि माइतीघर मण्डलामा हुने भनिएको जेनजी पुस्ताको प्रदर्शनलाई कतिले सामान्य विरोध ठानिरहेका छन् भने कतिले यसलाई भविष्यको राजनीतिक रूपान्तरणको संकेतका रूपमा व्याख्या गरिरहेका छन्।

यो आन्दोलन केवल सामाजिक सञ्जाल प्रतिबन्धविरुद्धको आवाज मात्र होइन। यो आन्दोलन हो— भ्रष्टाचार, बेथिति र राजनीतिक अकर्मण्यताविरुद्ध डिजिटल पुस्ताको सामूहिक प्रतिरोध।

सामाजिक सञ्जाल : स्वर र पहिचानको प्रश्न

नेपालमा पछिल्ला वर्षहरूमा सामाजिक सञ्जाल युवाको जीवनशैलीसँग मात्र होइन, विचार र राजनीतिक सचेतनासँग पनि जोडिएको छ। टिकटक, फेसबुक, इन्स्टाग्राम वा युट्युब— यी सबै प्लेटफर्महरूले

• **सूचना छिटो पाउने,

• अन्याय देखाउने,

• विचार साझा गर्ने,

• र संगठन बन्दै जाने** बाटो दिएको छ।

तर सरकारले सूचीकरण नभएका सामाजिक सञ्जाल बन्द गर्ने निर्णय गरेपछि युवाको आक्रोश चुलिएको छ। उनीहरूको भनाइ छ—
“हाम्रो स्वरलाई नियन्त्रण गर्ने प्रयास हो यो। हामीलाई मौन पार्ने षड्यन्त्र हो।”

यसरी, सामाजिक सञ्जालको विषय केवल मनोरञ्जन वा प्रविधिको कुरा नभई अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता र लोकतान्त्रिक अधिकारको प्रश्नमा बदलिएको छ।

भ्रष्टाचारविरुद्धको आक्रोश

नेपालमा भ्रष्टाचारको चर्चा नौलो होइन। तर यसपटक फरक के छ भने, आक्रोशको केन्द्रविन्दु युवा पुस्ता भएको छ।
जेनजीको विज्ञप्तिमा भनिएको छ—
“भ्रष्टलाई जवाफदेही बनाउनुपर्छ, प्रशासनलाई राजनीतिक हस्तक्षेपबाट मुक्त गर्नुपर्छ।”

यसले प्रष्ट देखाउँछ, उनीहरू केवल नाराबाजी गर्न सडकमा निस्केका होइनन्। उनीहरूको माग व्यावहारिक छ— पारदर्शी शासन, जवाफदेही प्रशासन र भ्रष्टाचारमुक्त प्रणाली।

यो दृष्टिकोणले परम्परागत आन्दोलनको रूपरेखाभन्दा भिन्न परिभाषा दिन्छ।

राजनीतिक दलमाथिको अविश्वास

नेपालका आन्दोलनलाई प्रायः राजनीतिक दलहरूले कब्जा गरेका इतिहास छ। चाहे २०४६ को आन्दोलन होस् वा २०६२/६३ को जनआन्दोलन। तर जेनजी पुस्ताले यसपटक दलहरूलाई चेतावनी दिएका छन्—
“हाम्रो आन्दोलनलाई आफ्नो स्वार्थका लागि प्रयोग नगर्नुहोस्। यो नेपालकै भविष्यका लागि हो।”

यो भनाइले उनीहरूको आत्मनिर्भरता र दलभन्दा माथि उठ्ने सोचलाई प्रस्ट्याउँछ।

नयाँ पुस्ताको नयाँ आन्दोलन

जेनजी पुस्ता फरक पुस्ता हो।

• तिनीहरू डिजिटल प्रवाहसँग जोडिएका छन्,

• विश्वका आन्दोलनबाट प्रभावित छन्,

• र नागरिक अधिकारलाई व्यक्तिगत स्वतन्त्रतासँग जोडेर बुझ्छन्।

यसैले उनीहरूको आन्दोलन केवल सडक प्रदर्शन मात्र होइन। यो हो—
डिजिटल चेतनाको राजनीतिक अभिव्यक्ति।

समाज र जनजीवनमा प्रभाव

काठमाडौंका कफीशप, विश्वविद्यालय क्याम्पस, अनलाइन प्लेटफर्महरूमा अहिले यही विषयमा बहस भइरहेका छन्।

• केही युवाले यसलाई सकारात्मक रूपान्तरणको सुरुवात ठानिरहेका छन्।

• केहीले भने “आन्दोलन सफल भएन भने निराशा झन् बढ्छ” भन्ने चिन्ता व्यक्त गरेका छन्।

व्यवसायीहरूलाई डर छ— आन्दोलन हिंसामा बदलियो भने बजार ठप्प हुन सक्छ।
सरकारलाई चिन्ता छ— यो आन्दोलन विस्तारै ग्रामीण क्षेत्रमा पनि फैलियो भने नियन्त्रण गर्न कठिन पर्छ।

सरकारको चुनौती

सरकार अहिले संवेदनशील मोडमा छ।
यदि आन्दोलनलाई दमन गर्ने प्रयास गर्‍यो भने—

• अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा मानवअधिकार उल्लंघनको आरोप,

• आन्तरिक रूपमा युवा पुस्ताको आक्रोश अझ बढ्ने,

• र राजनीतिक स्थायित्वमा गम्भीर संकट आउने सम्भावना प्रष्ट देखिन्छ।

युवाले प्रष्ट चेतावनी दिएका छन्—
“हिंसा वा बल प्रयोग भयो भने जिम्मेवारी सरकारकै हुनेछ।”

• २०४६ को प्रजातान्त्रिक आन्दोलनले बहुदलीय व्यवस्था ल्यायो।

• २०६२/६३ को जनआन्दोलनले गणतन्त्र।

अब जेनजीको आन्दोलन के ल्याउने?
शायद—

• डिजिटल अधिकारको संविधानिक संरक्षण,

• पारदर्शिता र ई–गभर्नेन्सको अनिवार्यता,

• र राजनीतिक दलभन्दा माथि उठ्ने नागरिक–आन्दोलनको संस्कृति।

जेनजी पुस्ताको आन्दोलन केवल केही घण्टाको प्रदर्शनमा सीमित रहन पनि सक्छ, तर यसको सन्देश लामो समयसम्म प्रतिध्वनित हुने पक्का छ।
यो आन्दोलनले नेपाललाई एउटा महत्त्वपूर्ण प्रश्न सोधेको छ—
👉 “हामी अझै पुरानो शैलीको राजनीति र शासकीय प्रणालीमै बस्ने हो, कि नयाँ पुस्ताको पारदर्शी र डिजिटल युगअनुकूल शासनमा जाने हो?”

जवाफ पक्कै पनि सजिलो छैन। तर सोमबारको माइतीघर प्रदर्शनले नेपालका सत्ताधारीहरूलाई सचेत गराउने निश्चित छ—
युवा पुस्ताको स्वर अब अनसुनी गर्न सकिँदैन।